Bayezidi Bestami Kimdir Önemi Nedir?
Neredeyse bütün tasavvuf ve mutabakat kitaplarında bayezid bestami'den bahsedilmektedir. Bu bilgiler genel olarak onun menkıbeleri olmak üzere sözleri ve şathiyelerine dair olup bunlar arasında hayatıyla ilgili çok az bilgi yer almaktadır. Bu kısıtlı bilgilere göre o İran'ın Horasan eyaletinde yer alan bistam kasabasında dünyaya gelmiştir. Dedesi seruşan aslen İranlı mecusi bir din adamı iken Müslüman olmuştur. Dindarlığı ile tanınan babası İsa iki kızı ile üçü de abit ve zahit olan Adem, Tayfur ve Ali isimlerinde 3 oğlu bulunmaktadır. Ortancaları olan Tayfur sultan-ül arif'in piri bistam Bayezid ebuyezid ismi ile meşhur olmuştur. Cami onun adını yanlış olarak Ebu yezid Tayfur b. İsa b. Adem b. Sürüşan şeklinde kaydetmiştir. Aslında bu bayezid’e bestami'nin değil büyük kardeşi Adem'in torun Ebu Yezid Tayfur b. İsa b. Adem'in künyesidir. İkisini birbirine karıştırmamak için birincisine büyük bayezid ikincisine de küçük Bayezid denir.
Kuşeyri bayezidin vefat tarihi olarak 234 yani 848 ve 261 yani 875 yıllarını vermekte ve son tarihi tercih etmektedir. Herevi'de 265 tarihini daha doğru görmektedir. Sulemi aralarında bir tercih yapmadan her iki tarihi de kayıt etmektedir. Sehlegi ise bistami'nin 234'de 73 yaşındayken vefat ettiğini Söyler ki bu duruma göre Bayezid 161'de yani 777'de doğmuştur. Abdurrefi onun 131'de 748'de doğup 234 yani 103 yaşındayken vefat ettiğini söylemektedir. Bunların içerisinde doğruya en yakın olan sehleginin rivayetidir. Attar bayezid'in 103 üstattan yararlandığını söylemektedir. Herevi onun ilk Hanefi olduğunu belirtmektedir. Şii kaynakları ile genel olarak bayezıd'ın 6 İmam Cafer es sadık'ın talebeleri arasında yer aldığını kayıt etmektedir. Fakat bu rivayet tarih açısından doğru olmamaktadır. Bu nedenle onu yedinci İmam Musa el kazım'ın 8 İmam Ali el rıza'nın ve 9 imam Ebu Cafer Cevad muhammed et- takinin talebesi olarak gösterenler de var. Han sari Ravza tül Cennat Ebu Cafer Cevad isminin Cafer sadık olarak tahrif edilmiş olabileceğini söylemektedir. Bütün bunlar bayezidi şia'ya yakın göstermek için ortaya atılmış rivayetler olmaktadır.
Serrac bayezid ömründe bir defa hacca giden mutasavvuflardan sayması onun ilim ve marifet tahsil etmek için oldukça fazla seyahat etmediğini göstermektedir. Nitekim kendisi de Ahmet Bin hadraveyh çok dolaşmanın iyi bir şey olmadığını söylemiştir. Bayezidin tasavvufta üstadının Ebu ali es-sindi isminde biri olduğunu kaydeden serrac verdiği bilgilere göre Bayezid ümmi olan bu şeyhe farzları yerine getirecek kadar şeri ilim öğretmiş karşılığında da ondan tevhid ve fena ilmini öğrenmişti. Attar bayezid’in çetin riyazetler ve zor mücahedeler sonucunda bu makama ulaştığını söylemektedir. Bayezid için bazı sözleri açısından o tasavvufi bilgileri Allah'tan vasıtasız olarak aldığına inanılmıştır. Burada olan biri sevgi kadehinden öylesine işte ki bir daha hiç susamadı diye kendisine haber gönderen Yahya b. muaz’a burada bulunanlardan biri de 7 derya'yı bir yudumda içtiği halde hala ağzını açarak daha yok mu diye sormak da şeklinde cevap verildiği nakledilmektedir.